Η Λήμνος και όλα τα νησιά είναι εκτάσεις ξηράς που περιβάλλονται από νερό. Η Λήμνος, όπως και τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, έχει έλλειψη νερού. Το ξέρουμε όλοι, το ζούμε όλοι, κυρίως κάθε καλοκαίρι που από 17.000 γινόμαστε πολλοί περισσότεροι.
Ποιος φταίει γι’ αυτό; Ο Θεός που δεν βρέχει; Τα μπαμπάκια που «ήπιαν» όλα τα υπόγεια νερά και ξέραναν τον υδροφόρο ορίζοντα; Το ξερό μας το κεφάλι που δεν κάνουμε σωστή διαχείριση; Οι άρχοντες που δεν έκαναν περισσότερες γεωτρήσεις; Το Κράτος που δεν έφτιαξε φράγματα;
Εικόνα 1: Παλιό κοινοτικό πλυσταριό. Δείγμα παραδοσιακής διαχείρισης του νερού.
Και βέβαια όταν υπάρχει ένα πρόβλημα, υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για ένα σωρό φωστήρες να πουν αυτό που δεν σκέφτηκε κανένας άλλος παρά μόνο αυτοί και που είναι τόσο απλό που απορείς γιατί δεν εφαρμόστηκε ήδη. Αφαλάτωση!!!! Μικρά φράγματα στα ρυάκια!!! Σοφή τιμολόγηση!!!
Στην έκδοση του 2006 του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων με τίτλο «Τα φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές του Υ.Π.Α.Α.Τ., Νέα Έργα», στο κεφάλαιο για τις εγκεκριμένες οριστικές μελέτες, δίνει λεπτομέρειες για δυο έργα στη Λήμνο, φράγμα στον Κάσπακα, ύψους 29 μέτρων και χωρητικότητας 1.000.000 κυβικών και λιμνοδεξαμενή στην Ατσική, χωρητικότητας 360.000 κυβικών μέτρων. Κανένα από τα δύο αυτά έργα δεν υλοποιήθηκε και – απ’ όσο γνωρίζω – την τελευταία φορά που κάποιος αναζήτησε τις συγκεκριμένες οριστικές μελέτες, αυτές δεν βρέθηκαν.
Εικόνα 2: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων «Τα φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές του Υ.Π.Α.Α.Τ., Νέα Έργα» 
Εικόνα 3: Η σελίδα 99 όπου αναφέρονται τα έργα της Λήμνου
Έτσι προχωράμε στα χρόνια, και οι δύο ταμιευτήρες του νησιού, ο αχρησιμοποίητος του Θάνους και ο κακοχρησιμοποιημένος του Κοντιά/Αγίου Δημητρίου μας θυμίζουν ότι κάτι δεν κάναμε σωστά και το μέλλον μας γνέφει γεμάτο δίψα.
Εικόνα 4: Το φράγμα Κοντιά/Αγίου Δημητρίου την Πρωτομαγιά του 2017. Το ίδιο καλοκαίρι είχε σχεδόν αδειάσει. 
Εικόνα 5: Η λιμνοδεξαμενή του Θάνους. Δεν γέμισε ποτέ, δεν πότισε ποτέ τίποτα.
Και μέσα σ΄ όλα αυτά, υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι συνεχίζουν να χρησιμοποιούντο νερό λες και είναι αστείρευτο. Και ο Δήμος σε μια κίνηση που δείχνει και δίνει τον τόνο για το πώς πρέπει να χρησιμοποιούμε το νερό, μειώνει το τιμολόγιο των μεγάλων καταναλώσεων και αφήνει ανέπαφο το τιμολόγιο των μικρών καταναλώσεων… Τέλεια!!! Όλα καλά!!!
Τα τελικά συμπεράσματα θα τα αφήσω σε όσους κάνουν τον κόπο να διαβάσουν το άρθρο μέχρι το τέλος, θα βάλω όμως και δυο – τρεις προβληματισμούς επιπλέον, έτσι για να κάνουμε το θέμα πιο περίπλοκο.
Εικόνα 6: Το εργοστάσιο αφαλάτωσης το 1915, φτιαγμένο από Βρετανούς μηχανικούς. Τα ερείπια των θεμελίων φαίνονται και σήμερα στη Πούντα.
Αφαλάτωση. Το πρώτο εργοστάσιο αφαλάτωσης στη Λήμνο (ίσως και σ’ όλη την Ελλάδα) έγινε το 1915 από τους συμμάχους για να εξασφαλίσουν τις ανάγκες των στρατευμάτων τους σε πόσιμο νερό. Σίγουρα είναι η λύση του μέλλοντος. Απλή λύση; Όχι και τόσο… Για όσους θέλουν λίγο να εντρυφήσουν στο θέμα μπορούν να ρίξουν μια ματιά σε ένα σχετικά μικρό αλλά περιεκτικό κείμενο: https://www.itia.ntua.gr/el/docinfo/958/
Η αφαλάτωση έχει υψηλό κόστος, υψηλό ενεργειακό αποτύπωμα και έχει υποπροϊόντα που η διαχείρισή τους δεν είναι εύκολη. Και αν κάποτε εφαρμοστεί στη Λήμνο, το παραγόμενο νερό θα μπαίνει στο υπάρχον δίκτυο και ο γείτονας – όχι εμείς, ο γείτονας – θα πλένει το αυτοκίνητό του και θα ποτίζει το μπαχτσέ του με νερό από την αφαλάτωση;
Περισσότερες γεωτρήσεις. Να τραβήξουν νερό από πού; Από τη διπλανή γεώτρηση; Έχουμε τόσα πολλά υπόγεια νερά αναξιοποίητα και ανεξάρτητα το ένα από το άλλο;
Μικρά φράγματα. Που θα γίνουν και πόσο θα κοστίσουν; Με τι μελέτες και σε ποιο χρηματοδοτικό εργαλείο θα ενταχθούν;
Εικόνα 7: Η απόληξη στη θάλασσα ενός από τους σημαντικότερους χείμαρρους του νησιού. Του ρέματος της Μητρόπολης.
Μεγάλα φράγματα – λιμνοδεξαμενές. Τα φράγματα δεν χρησιμεύουν μόνο στο να αποταμιεύουν νερό. Αυτό το κάνουν οι λιμνοδεξαμενές με στεγανό πυθμένα. Τα φράγματα γεμίζουν μόνο όταν η γη χορτάσει νερό, μόνο όταν ο υδροφόρος ορίζοντας γεμίσει. Γι’ αυτό και είναι διπλά χρήσιμα. Αλλά θέλουν σωστή διαχείριση και τακτική συντήρηση. Τίποτα από τα δύο δεν έγινε στο υπάρχον φράγμα και η κατάστασή του είναι πλέον θλιβερή. Αν αύριο βρέξει και το φράγμα ξαναγεμίσει και γίνουν και οι απαραίτητες συντηρήσεις (προσπαθεί σ’ αυτή την κατεύθυνση η Περιφέρεια) θα αλλάξει άραγε η διαχείρισή του; Ας ελπίσουμε…. Πάντα όμως τα φράγματα και οι λιμνοδεξαμενές θα εξαρτώνται από τη φύση και τις βροχές.
Κάπου εδώ σταματάω και πιστεύω να καταλάβατε ότι το πρόβλημα της επάρκειας νερού στη Λήμνο, όπως και όλα τα περιβαλλοντολογικά προβλήματα, δεν είναι ούτε απλό ούτε σηκώνει μονοδιάστατες λύσεις. Και σε κάθε περίπτωση το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να αλλάξουμε εμείς. Τόσο στη νοοτροπία μας όσο και στη στάση απέναντι στο πολύτιμο αυτό αγαθό. Το νερό, που μας είναι απαραίτητο για την επιβίωση μας, την ανάπτυξή του τόπου μας και στο να μπορούμε να το παρέχουμε αδιάλειπτα στους επισκέπτες μας.
Δημήτρης Μπουλώτης
