–Μια υποδειγματική Μονάδα για την Πρωτογενή Παραγωγή Αγροτικών Προϊόντων στη Λήμνο, κατά τον 20ό αιώνα.
Το Αγρόκτημα – Μετόχι της Παλιάς Μητρόπολης με 3.000 στρέμματα εύφορης γης προπολεμικά και σήμερα με 2.400 στρέμματα, στήριζε για πολλούς αιώνες την οικονομία της Λήμνου, αφού από τα έσοδά του και με την ορθολογιστική διαχείρισή του, προέκυψαν όλες οι δημόσιες υποδομές από την εποχή του Βυζαντίου και καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Κατά την απελευθέρωση της Λήμνου από τον Τουρκικό ζυγό, ήταν ο κύριος τροφοδότης των πληρωμάτων του Ελληνικού στόλου, σε όλη τη διάρκεια των ναυτικών επιχειρήσεων των Βαλκανικών πολέμων 1912-1013, όταν δηλ. ναυλοχούσε στον κόλπο του Μούδρου. Υπάρχει φωτογραφία από την επίσκεψη του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη στο Αγρόκτημα.
Μέχρι το 1947 παραγωγικά το Μετόχι λειτουργούσε με το παλιό σύστημα της ενοικίασης σε ευκατάστατους επιχειρηματίες του νησιού, οι οποίοι στη συνέχεια το καλλιεργούσαν οι ίδιοι ή το παρέδιδαν για καλλιέργεια τμηματικά σε κεχαγιάδες και το μίσθωμα καταβάλλονταν σε χρήμα ή σε παραγόμενο είδος (τεμσάρικα).
Η διάρκεια της μίσθωσης ήταν συνήθως τριετής και η δημοπρασία λάβαινε χώρα στο προαύλιο του ναού της Αγίας Τριάδας στη Μύρινα, την ημέρα της Πεντηκοστής.
Από τη δεκαετία του 1920 λειτουργεί στο Υποστατικό της Παλιάς Μητρόπολης Πρακτικός Γεωργικός Σταθμός, όπου φοιτούν μαθητές από ολόκληρη της Λήμνο.
Τη δεκαετία του 1930 δαπανώνται μεγάλα ποσά που προέκυψαν από την εκποίηση 600 στρεμμάτων του Αγροκτήματος, καθώς και κεφάλαια του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου, που ήταν κατατεθειμένα σε τράπεζες της Αιγύπτου και κτίζεται η Πρακτική Γεωργική Σχολή Λήμνου, στην περιοχή Πολιόχνη του Αγροκτήματος, με πλήρες συγκρότημα εγκαταστάσεων και παραχωρείται για τη συντήρησή της, καλλιεργήσιμη έκταση 500 στρεμμάτων και βοσκότοπος. Η σχολή αυτή όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει πλήρως, λόγω της γερμανικής κατοχής.
Ο οικοδομικός οργασμός σε όλη τη διάρκεια του 20ουαιώνα, για την κατασκευή και την παροχή του απαιτούμενου εξοπλισμού στα νέα σχολεία, σε ολόκληρη τη Λήμνο, δεν έχει το προηγούμενό του.
Κύρια πηγή εσόδων για το επίτευγμα αυτό ήταν τα εισοδήματα από το Αγρόκτημα «Μητρόπολις».
Το 1949 τροποποιείται ο Νόμος περί λειτουργίας του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου του 1929, σταματάει η ενοικίαση του Αγροκτήματος και ήδη από το 1948 έχει αρχίσει η αυτοκαλλιέργειά του από την Παλλημνιακή Επιτροπή, με την υποστήριξη του Υπουργείου Γεωργίας και των διαφόρων υπηρεσιών του.
Γίνονται μελέτες από τους γεωπόνους της Δ/νσης Γεωργίας Λέσβου και το αντίστοιχο Γραφείο της Λήμνου, τον γεωπόνο της Αγροτικής Τράπεζας καθώς και από τον εκάστοτε γεωπόνο-Διευθυντή του Αγροκτήματος, οι οποίοι αποτελούν την Επιτροπή Προγράμματος Εκμετάλλευσης του Αγροκτήματος.
Εκτός των παραδοσιακών προϊόντων (σιτηρά, ζωοτροφές, ψυχανθή, όσπρια κ.λ.π.), τα οποία καλλιεργούνται πλέον με σύγχρονες για την εποχή μεθόδους, καλλιεργούνται και νέα προϊόντα (κηπευτικά, τριφύλλι) και παράλληλα αναπτύσσονται αμπελώνες και οπωρώνες (αχλαδιές, αμυγδαλιές, μουριές, ροδακινιές και βερικοκιές).
Το προϊόν όμως που καλλιεργήθηκε συστηματικότερα απ’ όλα τα άλλα και άφησε τη σφραγίδα του στο Αγρόκτημα της Παλιάς Μητρόπολης, όπως εξ άλλου και σε ολόκληρη τη Λήμνο, ήταν το βαμβάκι.
Με προοδευτική επέκταση της καλλιέργειας αυτής, που συστηματικά άρχισε το 1948, έφτασε την περίοδο προ και μετά το 1960 να καλλιεργούνται μέχρι και 600 στρέμματα ποτιστικών φυτειών βαμβακιού και η ετήσια παραγωγή του να φτάνει έως και τους 80 τόνους.
Στο Μετόχι «Μητρόπολις», πέραν της μεγάλης έκτασης των φυτειών βαμβακιού, ιδρύθηκε και ερευνητικό κέντρο βελτίωσης της ποικιλίας ACALA4-42, το οποίο είχε πανελλήνια εμβέλεια.
Ο γεωπόνος Ιγνάτιος Βαζιργιάννης υπήρξε την εποχή εκείνη προϊστάμενος στον Οργανισμό Βάμβακος στη Λήμνο, συμμετείχε στην έρευνα και γράφει:
«Στο Αγρόκτημα «Μητρόπολις» εγκαθίστατο κάθε χρόνο ο γενεαλογικός αγρός, όπου κάναμε επιλογές φυτών και αυτογονιμοποιήσεις, για την επιλογή των καλύτερων φυτών, από απόψεως καρποφορίας, πρωιμότητας, διακλαδώσεως και αντοχής στις ασθένειες. Ο σύσπορος κάθε φυτού αποστέλλονταν στο Ινστιτούτο Βάμβακος Σίνδου. Την επόμενη άνοιξη μας αποστέλλονταν από το Ινστιτούτο τα καλύτερα φυτά, για να μπουν στο γενεαλογικό αγρό του επόμενου έτους. Τα φυτά που δεν ανταποκρινόταν στις προθέσεις μας απορρίπτονταν. Επειδή ο ρόδινος σκώληκας αποτελούσε πολλαπλό κίνδυνο για την καλλιέργεια βάμβακος, κάθε χρόνο σχεδόν, εγκαθίστατο πείραμα καταπολεμήσεως ρόδινου σκώληκα. Γινόταν ψεκασμοί με διάφορα φάρμακα και κόβαμε πολλά «καρύδια» για να διαπιστώσουμε το ποσοστό προσβολής. Επίσης εγκαθιστούσαμε πειράματα εννέα ποικιλιών και λιπάνσεως, για να παρακολουθήσουμε τις λιπάνσεις επί των ποικιλιών, από το σπόρο της εν λόγω ποικιλίας. Στέλναμε σπόρο για σπορά της επόμενης χρονιάς στους τόπους όπου εκαλλιεργείτο η εν λόγω ποικιλία (π.χ. Πελοπόννησος, Βόνιτσα κλπ)».
Ο Επαρχιακός γεωπόνος και διατελέσας για πολλά χρόνια μέλος και πρόεδρος της Παλλημνιακής Επιτροπής και συντάκτης πολλών προγραμμάτων εκμετάλλευσης του Αγροκτήματος, Αθανάσιος Κουντουράς, γράφει:
«Ας σημειωθεί ότι η προσφορά του Αγροκτήματος «Μητρόπολις», για το πρώτο εθνικό προϊόν, το βαμβάκι, ήταν μοναδική και γνωστή σε όλη την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, ενώ συνετέλεσε κατά γενική ομολογία και σε σημαντικό βαθμό στην μετέπειτα εξαιρετική εξέλιξη του βαμβακιού. Το ίδιο σημαντική ήταν η προσφορά του Αγροκτήματος και του προσωπικού του και για άλλες καλλιέργειες, όπως το αμπέλι».
Ο κλάδος της ζωικής παραγωγής ήταν εξίσου σημαντικός με αυτόν της φυτικής.
Η προβατοτροφία ήταν ο κύριος τομέας, ο οποίος, με την επιστημονική συμβολή και παρακολούθηση από την ομάδα των γεωπόνων τόσο του Αγροκτήματος όσο και των υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας, προχώρησε στη βελτίωση της ντόπιας φυλής με διασταύρωση με την πλέον παραγωγική φυλή προβάτων Χιδήρων Λέσβου.
Επίσης το βουστάσιο, το χοιροστάσιο και το πτηνοτροφείο του Αγροκτήματος διέθεταν βελτιωμένες ράτσες ζώων και πτηνών, λειτουργούσε δε στις εγκαταστάσεις του Αγροκτήματος και μελισσοκομείο, με σημαντικό αριθμό σμηνών και ανάλογη παραγωγή μελιού.
Στο Αγρόκτημα επίσης λειτουργούσε πρότυπο τυροκομείο, όπου παρασκευάζονταν εξαιρετικής ποιότητας τυρί, το οποίο διοχετεύονταν σε αγορές εκτός Λήμνου.
Εκτός της εξαιρετικής αυτής παραγωγής αγροτικών προϊόντων, που διοχετεύονταν στην εγχώρια και στην εκτός Λήμνου αγορά,όλη αυτή η δραστηριότητα δεν αφορούσε μόνο την ανάπτυξη του Αγροκτήματος «Μητρόπολις» αλλά αυτό λειτουργούσε και σαν πρότυπη αγροτική επιχείρηση, εφοδιάζοντας το σύνολο των αγροτών της Λήμνου και της υπόλοιπης χώρας με σπόρους, (αφού ήταν και πιστοποιημένο σποροπαραγωγικό κέντρο για το σιτάρι, τη μηδική (τριφύλλι) και το βαμβάκι), δενδρύλια από το φυτώριο του και κλήματα για αμπελοκαλλιέργειες.
Υπήρξε επίσης κέντρο γονιμοποίησης αγελάδων και προβάτων, για την κτηνοτροφία του νησιού, καθώς και τροφοδότης βελτιωμένων ζώων (προβάτων και μοσχαριών). Η φήμη δε της «Μητρόπολης», ειδικότερα για τα πρόβατα και τα αρνιά της, ήταν παροιμιώδης.
Με όλη αυτή τη δραστηριότητα και την τακτική, το Αγρόκτημα «Μητρόπολις» αποτελούσε ένα ζωντανό Οργανισμό, που δρούσε ευεργετικά στην αγροτική οικονομία ολόκληρης της Λήμνου.
Για να λειτουργήσει η πρότυπη, κοινοτική και κοινωφελής αυτή αγροτική μονάδα, ήταν στελεχωμένη με επιστημονικό και επαγγελματικό μόνιμο και τακτικό προσωπικό (αριθμούσε μέχρι τα 17 άτομα), που περιλάμβανε όλη την κλίμακα της οργανωτικής δομής, από τον γεωπόνο – Διευθυντή μέχρι τους βοσκούς και τη μαγείρισσα.
Η εκμηχάνιση των καλλιεργειών από το 1950 και μετά πήρε ραγδαία εξέλιξη, προικιζόμενο το Αγρόκτημα με τα πλέον σύγχρονα για την εποχή καλλιεργητικά μέσα.
Παρ’ όλα αυτά η χειρωνακτική εργασία ήταν απολύτως απαραίτητη και για το λόγο αυτό απασχολούνταν εκατοντάδες εργάτες, από όλα σχεδόν τα χωριά του νησιού, ακόμα και τα πλέον απομακρυσμένα. Η αποκορύφωση συντελούνταν την περίοδο της συλλογής του βαμβακιού, κατά την οποία, σύμφωνα με καταγεγραμμένα στοιχεία, απασχολούνταν καθημερινά μέχρι και τριακόσιοι εργάτες και εργάτριες.
Έτσι το Αγρόκτημα «Μητρόπολις», συνέβαλε σημαντικά στην ενίσχυση του εισοδήματος των κατοίκων της Λήμνου, σε μια εποχή που οι ευκαιρίες απασχόλησης ήταν σχεδόν ανύπαρκτες.
Αγρόκτημα «Μητρόπολις», 6-12-2018
Χρίστος Κακαρνιάς,
Πρόεδρος του Παλλημνιακού Σχολικού Ταμείου.
