Το αεροπλάνο το Σάββατο σε βγάζει κατ’ ευθείαν
στην αυλή με τους καφέδες
στη μάνα υπεργίγαντα
με το έντονο ερυθρό φως
εκεί ο ασπρονάνος Βενέτα δεν ακτινοβολεί
είναι κρυστάλλινο άψυχο στερεό
που διαβάζει το παρελθόν
στο πατρικό σπίτι δουλεύει ακαταπαύστως
η μηχανή του χρόνου
ένα έτος φωτός
ίσον λίγα κορναρίσματα και γέλια
συνήθως περνά ο Ωρίων πάνω στην τρίκυκλη
αστερισμός και γυρολόγος
βροντά κι αστράφτει όλη η γειτονιά
το παχουλό παιδάκι του στον ώμο
Μπετελγκέζ ή Δημητρός
είναι άρρωστο
πάσχει από έλλειψη υδρογόνου
θα γίνει με τον καιρό
ένα δεντράκι στην αυλή μας
με κίτρινα λουλούδια χωνάκια
που το λένε «γιάτρινα».
Σημειώσεις:
*Γιάτρινα. Ένα φυτό που γίνεται μεγάλο σαν δέντρο με κάτι κίτρινα χωνάκια για λουλούδια και που φύεται τα τελευταία 50 χρόνια τουλάχιστον στον κήπο του πατρικού μου σπιτιού. Πότε είναι τεράστιο, πότε χάνεται τελείως για πολύ καιρό αλλά ξαναφυτρώνει, πάντοτε σε άλλη θέση. Υποτίθεται ότι τα φύλλα του έχουν ιαματικές ιδιότητες κυρίως αν τα τοποθετήσει κανείς πάνω σε πληγές, αλλά σιγά – σιγά οι θεραπευτικές του δυνατότητες έχουν επεκταθεί σε κάθε αρρώστια. Η μάνα μου το προτείνει με μεγάλη προθυμία, στην προσπάθειά της να βοηθήσει, σε κάθε αρρωστοχτυπημένο. Δεν γνωρίζω πώς το λένε επιστημονικά, το όνομά του στην κοινή γλώσσα είναι «γιάτρινα» και συνειρμικά μου φέρνει στο μυαλό όλους τους δυστυχείς, που πριν τελειώσει το λαδάκι τους είχαν μια ελπίδα σ’ αυτό το φυτό.
*Στη μάνα υπεργίγαντα με το έντονο ερυθρό φως. Τα πρόσωπα συγχέονται με άστρα λόγω της μακράς ζωής τους, της μόνιμης, θαρρείς αιώνιας, παρουσίας τους.
*Ο Ωρίων. Είναι ο περίφημος κυνηγός της μυθολογίας και ένας από τους πιο λαμπερούς αστερισμούς. Η επιβλητική παρουσία του Ωρίωνα στον ουρανό τον κάνει εύκολα αναγνωρίσιμο λόγω των ιδιαίτερα λαμπρών κύριων άστρων που σχηματίζουν το σκελετό του, ο οποίος αποτελείται από τέσσερα λαμπρά άστρα που σημαδεύουν τους ώμους και τα γόνατά του και άλλα τρία άστρα που σημαδεύουν τη ζώνη του. Τα άστρα που σχηματίζουν τους ώμους του αρχαίου κυνηγού είναι ο κοκκινωπός Μπετελγκέζ και η γαλαζωπή Μπελατρίξ. Ο Μπετελγκέζ (α Ωρίωνα), που στα αραβικά σημαίνει «ο ώμος του γίγαντα» είναι ένας κόκκινος υπεργίγαντας με μάζα 20 φορές τη μάζα του Ήλιου και διάμετρο 650 φορές τη διάμετρο του άστρου μας. Η Μπελατρίξ (γ Ωρίωνα), που στα λατινικά σημαίνει «θηλυκή πολέμαρχος» είναι ένα γαλάζιο άστρο με διάμετρο 6 φορές τη διάμετρο του Ήλιου.
Αυτά έγραφα πριν μάθω το όνομά του. “Γιάτρινα” λοιπόν το ονόμαζε η συχωρεμένη μάνα μου. Όπου κι αν ρώτησα στην Ατσική, δεν ήξεραν πώς το λένε. Μόνο ένας ηλικιωμένος στο Βάρος μου είπε ότι το λένε “νταμπακόδεντρο”. Το επίσημο όνομά του είναι νικοτιανή η γλαυκή (Nicotiana glauca), είναι φυτό της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, είναι ξαδερφάκι του καπνού, καπνιζόταν δε από τους ινδιάνους για θεραπευτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς. Όλο το φυτό και κυρίως τα φύλλα περιέχουν αναβασίνη ένα αλκαλοειδές παρόμοιο με τη νικοτίνη. Υπάρχουν έρευνες σε εξέλιξη για την χρήση του στη διακοπή καπνίσματος, αλλά και στη διακοπή ηρωίνης. Τα φύλλα του φυτού εμφανίζουν αντιρευματικές, στυπτικές, επουλωτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες και έχει εφαρμοσθεί στο παρελθόν, από πρακτικούς θεραπευτές εξωτερικά στο δέρμα υπό τη μορφή καταπλάσματος για την αντιμετώπιση οιδημάτων, μωλώπων, πληγών, κλπ. Προφανώς αυτή η φήμη του ως θεραπευτικού είχε ξεκινήσει από αυτούς που το εισήγαγαν στην Ευρώπη και έφτασε περνώντας από γενιά σε γενιά, ως τα αυτιά της μάνας μου.
ΠΡΟΣΟΧΗ, όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη και η λήψη του μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονική καταστολή και τελικά σε θάνατο. Μην πάει κανείς να το βράσει και να το πιει.
Αυτό το δεντράκι υπάρχει παντού γύρω μας, στις άκρες των δρόμων, σε εγκαταλειμμένα οικόπεδα, κλπ. Έχει επικηρυχθεί ως επεκτατικό ζιζάνιο, παρόμοιο με την βρωμοκαρυδιά, που στη Λήμνο τη λέμε ασλάνη. Υπάρχει και στη Λήμνο σε ικανό αριθμό. Είναι όμορφο, πιάνει εύκολα, γι’ αυτό είχε δε εισαχθεί κυρίως ως διακοσμητικό, άσχετα αν κατέληξε μια μάστιγα για το περιβάλλον. Σε άλλα μέρη της Ελλάδας το βρίσκει κανείς με τα ονόματα αγριόκαπνος, Αμερικάνος, γιατράκος, γιατρούσα, αποτσιπωμένο (δηλ. ξετσίπωτο), κλπ.
Σταύρος Τραγάρας
