Η μάνα του Ολά.
Η Αθανασά ξεφούρνιζε το ζεστό ψωμί απ’ το φούρνο τς μάντρας στο ζουβγάρ’ τ’ Κοκκαλά, για να έρτνε ο κιαχαγιάς με τς εργάτες, που θερίζαν, να φάνε και να ξεκουραστούνε. Πα’ στο ξεφούρνισμα ξενεφαίν’ ένας Αγάς, με ένα κόκκ’νο φαρί πα’ στο μονοπάτ’ από Βάρος μεριά.
-Έε Κερά! Από πού παγ’ ο δρόμος για τον Αν’πάτ’ (1);
-Από δωνά παγ’, μόνε ξεκαβαλίκεψε τ’ άλογο, να πιεις κομμάτ’ νερό να ξεδ’ψάσεις εισύ και το ζωντανό σ’, κι έχ’ μεγάλ’ καψ’ σήμερα
Ξεκαβαλ’κεύ’ ο Αγάς, πιν’ νερό, πουτίζ’ κι τ’ άλογο τ’ στ’ γούρνα τ’ π’γαδιού κι παγ’ να καβαλ’κέψ’.
-Μπάντεξε Αγά μ’, τον λεγ’ η Αθανασά. Πάρε κι μ’σό ψωμί να φας, μόλις τό ‘βγαλα απ’ το φούρνο, να σχωρέγ’ς τ’ μάνα τ’ Ολά τ’ Σερφέ, που μας έδωκε το μ’σό από τούτο το βλογμένο το ντόπο και τρώμε γλυκό ψωμί!
Σαν άκ’σε ο Αγάς το όνομα τς μάνας τ’ κι τ’ν εκτίμησ’ τς Αθανασάς, δάκρυσεν κι τ’ λεγ’…
-Ιγώ είμι ο Ολάς. Αφού στ’μέρεν’ς ιδιέτς τ’ μάνα μ’, θα σε δώκω και το άλλο το μ’σο απ’ το ζοβγάρ’ και όπετε μπορείς με το ξεπλερών’ς!
-Μασαλά-μασαλά! Άφεριμ Αγά-Ολά! Είπεν δακρυσμέν’ από χαρά κι ευγνωμοσύν’ η Αθανασά, καθώς ο Ολάς γιούρντ’σεν με τ’ άλογο τ’ κατά τον Αν’πάτ’.
Η Αθανασία ξεφούρνιζε το ζεστό ψωμί από τον φούρνο της μάντρας στο ζευγάρι του Κοκκαλά, για να έρθουν ο κεχαγιάς με τους εργάτες, που θέριζαν, ώστε να φάνε και να ξεκουραστούν. Πάνω στο ξεφούρνισμα εμφανίζεται ένας Αγάς, μ ένα κόκκινο άλογο πάνω στο μονοπάτι από την πλευρά του Βάρους.
-Εε κυρά! Από που πηγαίνει ο δρόμος για τον Άγιο Υπάτιο;
-Από εδώ πηγαίνει, μόνο ξεκαβαλίκεψε από το άλογο, να πιεις λίγο νερό να ξεδιψάσεις εσύ και το ζωντανό σου και έχει μεγάλη ζέστη σήμερα.
Ξεκαβαλίκεψε ο Αγάς ήπιε νερό, πότισε και το άλογο του στην γούρνα του πηγαδιού και πάει να καβαλικέψει.
-Περίμενε Αγά μου, του λέει η Αθανασία. Πάρε και μισό ψωμί να φας, μόλις το έβγαλα από τον φούρνο, να συγχωρέσεις την μάνα του Ολά του Σερφέ, που μας έδωσε το μισό από αυτόν τον ευλογημένο τον τόπο και τρώμε γλυκό ψωμί!
Σαν άκουσε ο Αγάς το όνομα της μάνας του και την εκτίμηση της Αθανασίας, δάκρυσε και της λέει…
-Εγώ είμαι ο Ολάς. Αφού εκτιμάς έτσι την μάνα μου, θα σου δώσω και το άλλο μισό από το ζευγάρι και όποτε μπορείς μου το ξεπληρώνεις!
-Μασαλά-μασαλά (επιδοκιμασία)! Μπράβο Αγά-Ολά! Είπε δακρυσμένη από χαρά και ευγνωμοσύνη η Αθανασία, καθώς ο Ολά ξεκίνησε να πάει με το άλογο του προς τον Άγιο Υπάτιο.
Κρήνη στον Άγιο Υπάτιο 
Οικία στου Κοκκαλά
Το παρόν έργο του Χρίστου Κακαρνιά στην Λημνιακή διάλεκτο θεωρούμε ότι ολοκληρώνεται με την παροχή ιστορικών και λεξικογραφικών στοιχείων προς τον αναγνώστη. Γνωρίζουμε ότι οι αναγνώστες που δεν κατάγονται από την Λήμνο δεν θα μπορούν να κατανοήσουν το κείμενο λόγω άγνωστων λέξεων, αλλά σε μεγάλο βαθμό και οι νεώτεροι Λημνοί που απομακρύνονται γρήγορα από την χρήση και την κατανόηση της διαλέκτου. Γι αυτόν τον λόγο στην στήλη δίπλα στο πρωτότυπο γράφτηκε και η απόδοση στα επίσημα Ελληνικά. Η ιστορία που μας μεταφέρεται προέρχεται από αφήγηση παλαιοτέρων της περιοχής του Ρεπανιδίου και είναι πραγματική. Ο τίτλος “Στης μάντρας τα τραφώματα” προέρχεται από τον στίχο του κεχαγιάδικου τραγουδιού.
(1) Αν’πάτς Άγιος Υπάτιος, παλιός οικισμός μεταξύ Ηφαιστείας και Ρεπανιδίου που έχει πλέον εγκαταλειφθεί. Για περισσότερες πληροφορίες για τον οικισμό αυτόν πατήστε ΕΔΩ.
Αγάς Τουρκική λέξη. Τίτλος αξιωματούχου.
άφεριμ ή αφερίμ < τουρκική aferim < περσική آفرین (âfarin, “μπράβο” “εύγε“)
γιούρντ’σεν ξεκίνησε να πάει
ζευγάρι Γη που μπορεί να καλλιεργείται όλη (οργώνεται) από ζεύγος ζώων. Η έκταση της δεν προσδιορίζεται με ακρίβεια.
καψ’ κάψη, ζέστη.
κεχαγιάς < τουρκική kâhya < περσική kadxudā
αξιωματούχος του οθωμανικού κράτους
(μεταφορικά) αυτός που θέλει να είναι πάντα αρχηγός
υπεύθυνος προβάτων στο μετόχι
Στα Λημνιά προφέρεται κιαχαγιάς και σημαίνει καλλιεργητή και βοσκό ξένων εκτάσεων που του παραχωρούσαν οι ιδιοκτήτες με την συμφωνία των “μ’σάρ’κων” (μισή – μισή η παραγωγή). Ο κεχαγιάς καλλιεργούσε με την οικογένεια του και έβοσκε τα ζώα όπως νόμιζε ότι ήταν αποδοτικότερα.
μασαλά τούρκικη masallah, χρησιμοποιείται για να εκφράσει θαυμασμό, επιδοκιμασία, επίσης για να προφυλάξει από το κακό μάτι
μπάντεχε περίμενε.
στ’μέρεν’ς στιμέρνεις – εκτιμάς, υπολογίζεις.
φαρί (λογοτεχνία) (ζωολογία) το πολεμικό άλογο ή το άλογο ιππασίας, το άτι
Χρίστος Κακαρνιάς
